Wykonywanie otworów w stali to temat rzeka i każdy fachowiec ma w tym temacie swoje podejście I tzw. “tipy”. Mówić w tym przypadku możemy nie tylko o doborze właściwego narzędzia skrawającego, którym może być wiertło kręte, wiertło trepanacyjne czy też otwornice, ale również dobór właściwej maszyny tj. wiertarka stołowa, ręcznaczy też wiertarka magnetyczna. W tym artykule skupimy się przede wszystkim na tej pierwszej rzeczy tj. doborze odpowiedniego wiertła lub otwornicy do danego materiału. O ile fachowcy na wszystko mają sposób to zwyczajny Janusz czy Andrzej mogą mieć problem dobraniem właściwego narzędzia a co za tym idzie nawet jeśli już danym narzędziem uda się wykonać jakąś “dziurę” to nie zawsze można to nazwać fachowo otworem. Tym samym tracimy pieniądze ponieważ nie wykorzystujemy zakupionego narzędzia zgodnie z jego przeznaczeniem a w związku z tym może się one szybciej zużywać i możemy się zdziwić że np. otwornica tak zachwalana przez sprzedawcę wykonała tylko parę otworów i nie nadaje się już do pracy. Na rynku jest wiele różnego rodzaju rozwiązań, ale co wybrać?
Rodzaje dostępnych na rynku wierteł
Tutaj postaramy się pokrótce opisać i scharakteryzować poszczególne typy wierteł przeznaczonych do wiercenia w stali i odpowiedzieć na pytania do jakiego materiału są przeznaczone.
Wiertła kręte (spiralne)
Chyba najstarszy i najbardziej rozpowszechniony na świecie typ wierteł. Są stosunkowo tanie i uniwersalne (wiertło przeznaczone do stali, zazwyczaj poradzi sobie również w drewnie, płycie drewnopochodnej oraz tworzywach sztucznych i metalach nieżelaznych jak np. aluminium).
Wiertła kręte występują zazwyczaj w dwóch długościach określonych wg norm DIN338 (dawniej w Polsce określane jako NWKa) oraz DIN340 (NWKb). Chociaż są też wiertła krótsze jak np. DIN1897 oraz dłuższe, ale w większości przypadków wystarczają te dwa pierwsze typy a najczęściej stosowanym jest DIN338, który występuje w wielu wariantach jeśli chodzi o jakość i zastosowanie do obróbki danego typu materiału.
Typy wierteł krętych
-Wiertła czarne walcowane HSS – Wykonane ze stali szybkotnącej HSS (z ang. high speed steel), bardzo popularne ze względu głównie na cenę. Nadają się do wiercenia w większości stali konstrukcyjnych wykorzystywanych w rzemiośle i przemyśle jednak ich wydajność jest stosunkowo niska. To znaczy jeśli wiercisz raz na jakiś czas bo np. lubisz majsterkować, naprawiać coś to takie wiertło jak najbardziej spełni swoje zadanie. Jednak gdy trzeba wywiercić dajmy na to 1000 otworów w słupkach ogrodzeniowych wiertłem o średnicy fi 5mm bo chcesz ogrodzić hektarową działkę siatką to zazwyczaj trzeba zakupić takich wierteł tyle, że lepiej zaopatrzyć się w np. wiertło kobaltowe. Takie wiertło będzie oczywiście będzie znacznie droższe, ale też znacznie bardziej wydajne a w końcowym rachunku ekonomicznym okazuje się, że jednak oszczędzasz ponieważ nie musisz jeździć 3 razy do sklepu ponieważ 10 sztuk “tanich” wiertełek poszło w godzinę pracy
Zastosowanie: stal zwykła i stopowa, żeliwo szare, tworzywa sztuczne
-Wiertła szlifowane HSS – również wykonane ze stali szybkotnącej, ale ze względu pełne szlifowanie są już nieco droższe niż wiertła walcowane. Posiadają one tzw. korekcję ścina co sprawia, że wykonywanie otworów jest bardziej precyzyjne oraz można zastosować większe prędkości obrotowe i wyższe posuwy. Jeśli potrzebujesz wykonać bardziej precyzyjny otwór np. pod gwintownik lub trzpień, który w tym otworze będzie spasowany to wiertła szlifowane to zdecydowanie lepszy wybór niż tańsze wiertła walcowane.
Zastosowanie: stal zwykła i stopowa, żeliwo szare, metale nieżelazne i tworzywa sztuczne
-Wiertła kobaltowe HSSCo lub HSS-E – to po prostu wiertła szlifowane tylko wykonane z ze stali szybkotnącej wzmocnionej kobaltem a więc co za tym idzie znacznie bardziej wydajne. Trzeba jednak uważać ponieważ na rynku występuje wiele rodzajów wierteł kobaltowych i producenci i sprzedawcy często wykorzystują nie wiedzę użytkowników. Szczególnie trzeba zastanowić się nad zakupem wierteł z oznaczeniem HSSE lub HSS-E ponieważ oznacza to że wiertła zawierają kobalt, ale może on występować w różnych domieszkach procentowych. I tak przy oznaczeniu HSS-E zawartość kobaltu może wahać się od 1 do 5% – szczególnie przy wiertłach chińskich lub tzw. “niemieckich” w super cenie. Sklep kammar24.pl sprzedaje akurat wiertła HSSCo5 z domieszką 5% co jest wyraźnie opisane w karcie produktu. Nie jest to oczywiście standardem na naszym rynku i sprzedawcy często wykorzystują niewiedzę klienta. Występują także wiertła z domieszką kobaltu 8%, ale jest to już dużo wyższa półka cenowa i wykorzystywane są głównie przy obróbce stali trudnościeralnych typu Hardox.
Zastosowanie: stal zwykła i stopowa, stale nierdzewne, stopy żaroodporne i trudnościeralne, żeliwo szare, metale nieżelazne i tworzywa sztuczne
–Wiertła HSS-TiN (z powłoką tytanową) – pośredni wybór pomiędzy wiertłem szlifowanym a kobaltowym. Właściwie są to wiertła HSS szlifowane, na które została nałożona powłoka z tlenkiem tytanu, która wydłuża żywotność takiego narzędzia. Jednak uważamy, że i tak lepszym wyborem będzie jednak wiertło kobaltowe. Tu także należy uważać na tańsze wiertła ponieważ często pokryte są one złotą farbą a nie tlenkiem tytanu a “powłoka” potrafi ścierać się pod palcem.
Zastosowanie: stal zwykła i stopowa, stale nierdzewne, żeliwo szare, metale nieżelazne i tworzywa sztuczne
Warto zauważyć, że występują także wiertła z chwytem przetoczonym, które umożliwiają zamontowanie w uchwycie wiertarskim 13mm wiertła o średnicy np. 20mm. Ostatnio coraz większą popularność zyskują również wiertła z chwytem sześciokątnym 1/4″ tj. uchwyt taki jak w bitach wkrętarkowych. Wymiana takiego wiertła jest szybsza, łatwiejsza a zamocowanie pewniejsze (przy słabym uchwycie wiertarskim lub złym dokręceniu uchwytu wiertło potrafi się obracać tym samym uszkadza się i traci swą dokładność).
Tyle o wiertłach krętych, które są wszechobecne i warto wiedzieć jak dobrać te właściwe, ale są zastosowania, że nawet najlepsze wiertło nie zrobi tego tak dobrze, szybko i ekonomicznie jak otwornica lub wiertło trepanacyjne (narzędzia z tej samej rodziny jednak to trochę innych zastosowań).
Ale o otwornicach i wiertłach trepanacyjnych w kolejnym artykule, na który już dzisiaj serdecznie zapraszam.
